Prof. Artur Ekert (63) otrzymał Nagrodę Milnera 2024 za pionierski wkład w komunikację i obliczenia kwantowe. Przekształcił on dziedzinę informatyki kwantowej z niszowej działalności akademickiej w tętniącą życiem interdyscyplinarną dziedzinę o znaczeniu przemysłowym. Nagrodę otrzyma do rąk własnych podczas wykładu pod koniec 2024 roku.

„Odkrywanie powiązań między kryptografią a podstawami teorii kwantowej było fascynującą podróżą. To bardzo satysfakcjonujące, że KTOŚ DOCENIŁ mojĄ pracĘ. Teoria kwantowa niewątpliwie otworzyła wiele nowych dróg do lepszego zrozumienia i wykorzystania natury, w tym informacji”, skomentował prof. Ekert.

Badania

Prof. Artur Ekert ukończył Uniwersytet Jagielloński w Krakowie i Uniwersytetu Oksfordzkiego. Jako fizyk teoretyczny zajmuje się mechaniką kwantową. Specjalizuje się w dziedzinie kwantowego przetwarzania danych i kryptologii kwantowej.

Jako badacz obejmuje się większością aspektów przetwarzania informacji w systemach kwantowo-mechanicznych. W tym kryptografią kwantową i obliczeniami kwantowymi. Opierając się na idei kwantowej nielokalności i nierówności Bella, wprowadził kwantową dystrybucję kluczy opartą na splątaniu. Jego artykuł z 1991 roku wywołał falę nowych badań, które ustanowiły silne powiązania pomiędzy fizyką i kryptografią. Jest to jeden z najczęściej cytowanych artykułów w tej dziedzinie. Redakcja miesięcznika Physical Review Letters wybrała go jako jeden z „kamieni milowych”. To artykuły, które wniosły ważny wkład w fizykę, ogłosiły znaczące odkrycia lub zapoczątkowały nowe obszary badań. Jego późniejsza praca z Johnem Rarity i Paulem Tapsterem z Agencji Badań Obronnych (DRA) w Malvern zaowocowała eksperymentalną dystrybucją kluczy kwantowych. Wprowadził też parametryczną konwersję w dół, kodowanie fazowe i interferometrię kwantową do repertuaru kryptografii. On i jego współpracownicy jako pierwsi opracowali koncepcję dowodu bezpieczeństwa opartego na oczyszczaniu splątania.

Ekert i jego współpracownicy dużo wnieśli zarówno w teoretyczne aspekty obliczeń kwantowych, jak i w ich eksperymentalną realizację. Przykładowo udowodnili, że prawie każda kwantowa bramka logiczna działająca na dwóch bitach kwantowych jest uniwersalna. Zaproponowali też jedną z pierwszych realistycznych implementacji obliczeń kwantowych. Cały czas prowadzą też prace nad kwantową zamianą stanów, optymalną estymacją stanów kwantowych i kwantowym transferem stanów.

Nagroda Milnera 2024

The Royal Society Milner Award and Lecture to najważniejsza europejska nagroda za wybitne osiągnięcia w dziedzinie informatyki. Fundator przyznaje ją w celu wyróżnienia wybitnego europejskiego informatyka, kogoś, kto wniósł znaczący wkład i kto prawdopodobnie będzie mógł się pochwalić jeszcze większymi osiągnięciami w przyszłości. Może ją otrzymać europejski naukowiec wybrany przez Radę Towarzystwa Królewskiego na podstawie rekomendacji Komitetu Nagrody Milnera. W skład Komitetu wchodzą członkowie Royal Society, Académie des sciences (Francja) i Leopoldina (Niemcy). Nagroda jest przyznawana na cześć profesora Robina Milnera (1934-2010), pioniera informatyki. Medal jest wykonany z brązu, przyznaje się go corocznie i towarzyszy mu prezent w wysokości 5 000 funtów.

Nagroda Royal Society Milner Award and Lecture jest wspierana przez Microsoft Research, jako pomoc w utrzymaniu dobrze prosperującej społeczności badawczej w Europie.

Czytaj także o

• Elpromie, polskiej firmie oferującej serwery czasu do bezpiecznej, precyzyjnej synchronizacji czasu urzędowego, które stosowane są w NATO i Parlamencie Europejskim.
• Secret Chats Protocol, który pozwala na utworzenie bezpiecznych przestrzeni składowania danych w bazach bez ujawniania ilości wymiarów bezpieczeństwa oraz kluczy kryptograficznych dla pozostałych wymiarów. 
• Prof. Januszu Kacprzyku, informatyku, który jako pierwszy z Polaków otrzymał złoty medal im. Wernadskiego.

TOP-3

1. 1. DeepL Translator, wydajne narzędzie nowej generacji do tłumaczeń online, bazujące na sieciach neuronowych. Serwis obsługuje 26 języków (stan na maj 2022).
   2. Eleven Labs, najlepsza na świecie technologia do syntezy mowy.
   3. Tomasz Czajka, Flight Software Engineer w SpaceX. Był członkiem ekipy, która jako pierwsza z Polski zwyciężyła w finałach ICPC 2003.

TOP-3 ze strony po angielsku (linki prowadzą do wersji polskiej) 

1. 1. Booksy, najbardziej popularna na świecie aplikacja do rezerwowania wizyt u fryzjerów i w salonach kosmetycznych.
   2. Vasco Translator V4, urządzenie translacyjne, które działa online w 150+ krajach, mówi w 75 językach, a napisy ze zdjęć tłumaczy ze 108 w ciągu 0,5 sek. 
   3. CFD Suite, aplikacja, która dzięki wykorzystaniu AI skraca czas trwania symulacji mieszania chemikaliów z godzin do minut.